Fjárfestingaáætlun fyrir Ísland 2013-2015 – nýjar áherslur í atvinnumálum

Markmið fjárfestingaáætlunar fyrir Ísland (2013-2015) er að styðja við hagvöxt og fjölbreytni í atvinnulífi. Áætlunin er liður í nýrri sókn eftir efnahagshrunið og er ætlað að styðja við efnahagsbata og hagvöxt. Hún er sett fram á grunni þess að ríkissjóður endurheimti stóran hluta af þeim fjármunum sem lagðir voru fram til að endurfjármagna bankakerfið og að með nýjum lögum um fiskveiðistjórnun og veiðigjöld fái þjóðin aukna hlutdeild af arði sjávarauðlinda.

Fjárfestingaráætlun fyrir Ísland byggir á þeim rökum að við núverandi stöðu efnahagsmála sé skynsamlegt að umtalsverðum hluta þeirra  fjármuna sem bundnir hafa verið í bönkum og hluti auðlindagjalda sé best varið með því að fjárfesta með skipulögðum og markvissum hætti í innviðum samfélagsins, í almannaþágu. Þannig styrkist undirstaða hagvaxtar og tekjugrunnur ríkissjóðs til framtíðar.

Ríkisfjármálaáætlun er að sjálfsögðu í forgangi eins og áður og fjárfestingaáætlunin mun engu breyta um markmiðið um jöfnuð í ríkisfjármálum árið 2014. Auknar fjárfestingar og kraftmeiri efnahagsbati mun styðja þá vegferð.

Við undirbúning fjárfestingaráætlunar og forgangsröðun verkefna var byggt á fyrirliggjandi stefnumótun stjórnvalda í ríkisfjármálum, efnahagsmálum og Ísland 2020.

Kveikjuna að gerð þessarar fjárfestingaáætlunar má meðal annars rekja til hugmynda sem Guðmundur Steingrímsson, þingmaður Bjartrar framtíðar, kom á framfæri við forystu ríkisstjórnarinnar undir lok síðasta árs. Voru hann og Heiða K. Helgadóttir stjórnarformaður Bjartrar framtíðar höfð með í ráðum í upphafi vinnslunnar og við lok hennar. Guðmundur mun koma að framkvæmd áætlunarinnar í gegnum ráðherranefnd um atvinnumál.

Fjármögnun og fyrirvarar

Alls er gerð tillaga um verkefni sem leiða af sér fjárfestingu fyrir um 88 ma.kr., þar af er gert ráð fyrir að 39 ma. verði fjármagnaðir úr fjárfestingaráætluninni. Fjármögnun er tvíþætt:

• 17 milljarðar koma af sérstöku veiðigjaldi og leigu aflahlutdeilda, og eru þau áform með fyrirvara um samþykkt fyrirliggjandi frumvörp um fiskveiðistjórnun og veiðigjöld sem nú er til umfjöllunar á Alþingi, en alls má gera ráð fyrir að aukin veiðigjöld skili milli 40 og 50 milljörðum króna næstu þrjú ár.
• 22 milljarðar koma af arði og eignasölu hluta ríkisins í bönkum, skv. framtíðarsýn Bankasýslu ríkisins og eru með fyrirvara um að þær hugmyndir gangi eftir.  Ætla má að allt að 75 milljarðar komi í hlut ríkisins úr bönkunum næstu þrjú ár. Stærstur hluti þess fjár mun renna til fjármögnunar ríkisfjármálaáætlunar.

Fjárfestingar og verkefni fjármögnuð af veiðigjaldi

Líkt og áður segir rennur hluti sérstaks veiðigjalds, skv. nýju frumvarpi sjávarútvegsráðherra, til valinna þátta í fjárfestingaáætluninni, frá og með árinu 2013. Árið 2012 renni sérstaka veiðigjaldið í til þess að styrkja stöðu ríkissjóðs.

Frá og með árinu 2013 renni:

1. 2.500 m.kr. árlega til fjármögnunar á samgönguáætlun/jarðgangaáætlun
2. 2.000 m.kr. árlega til eflingar rannsóknasjóðs- og tækniþróunarsjóðs
3. 1.200 m.kr. árlega til atvinnuþróunar og sóknaráætlana á vegum landshlutasamtaka

Gert verði ráð fyrir að framlag til sóknaráætlana landshluta verði fjármagnaður af leigutekjum aflaheimilda á Kvótaþingi (40%). Þessi fjárfestingaáform eru með fyrirvara um samþykkt frumvarpa um fiskveiðistjórnun og veiðigjald.

Fjárfestingar og verkefni fjármögnuð af arði og eignasölu

Önnur fjárfestingarverkefni eru sett fram með fyrirvara um að áætlanir um arð og eignasölu af bönkum gangi eftir. 

Fjárfestingaáætlun til þriggja ára

Eftirfarandi tafla setur áætlunina í samhengi við þjóðhagsstærðir og dregur fram viðbótarfjárfestingar sem henni tengjast og af áætluninni leiða.

Áhrif af fjárfestingaráætlun fyrir Ísland fyrir atvinnustig, vöxt landsframleiðslu og tekjur ríkissjóðs hafa verið metin í þjóðhagslíkani. Meðfylgjandi er yfirlit um áhrif á lykilstærðir:

Rétt er að taka fram að hér er um afar varfærið mat á þjóðhagslegum áhrifum  að ræða. Gert er ráð fyrir að fjárfestingaráætlunin í heild skapi 4.000 bein störf, en m.v. algengar forsendur um óbein og afleidd störf má ætla að heildaráhrifin verði um 11.000 störf.  Mun varfærnari forsenda er hins vegar notuð í töflunni að ofan sem byggð er á þjóðhagslíkani.

Þau auknu efnahagsumsvif sem felast í þessari áætlun munu auka skatttekjur og draga úr kostnaði vegna atvinnuleysis. Áætlað er að ríkissjóður fái aukna skatttekjur sem gætu numið um 17 milljörðum króna á þremur árum og sparað 2-3 milljarða vegna minna atvinnuleysis.

Ráðherranefnd um atvinnumál mun fylgja áætluninni eftir í samvinnu við fagráðherra, eftir því sem við á. Verkefnin munu birtast í rammafjárlögum til næstu fjögurra ára, fjárlögum 2013 og fela í sér viðbótarfjármagn fyrirliggjandi áætlana þ.m.t. þingsályktunartillögu um samgönguáætlun 2011-2022.

• Kynningarefni frá blaðamannafundi sem haldinn var 18. maí til að kynna fjárfestingaáætlun ríkisstjórnarinnar.